Mikroflora jelit to klucz do zdrowia. Nie tylko pomaga przyswajać składniki odżywcze, ale również stymuluje komórki odpornościowe. Odpowiednia ilość bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium jest wskaźnikiem zdrowego jelita i prawidłowych procesów życiowych. Jednak coraz więcej osób cierpi na nowe choroby cywilizacyjne – choroby jelit.
Zdrowe jelita to nie tylko dobre wchłanianie i trawienie pokarmów, ale również odporność, pogodne samopoczucie oraz zdrowa psychika. Wiele odczuwalnych objawów chorobowych ma źródło w nieprawidłowej mikroflorze jelit (nieprawidłowym mikrobiomie), czyli zbyt małej ilości pożądanych bakterii. Stres dodatkowo wzmaga choroby takie jak: zespół jelita drażliwego czy nieswoiste zapalenie jelit (NZJ).
Badania potwierdzają związek mikroflory jelitowej ze stanem psychiki. Nasze samopoczucie zależy od biochemii organizmu, m. in. od poziomu serotoniny. Ten hormon szczęścia w 90 proc. powstaje z tryptofanu, wchłanianego w jelitach. Tryptofan dostarczany jest z zewnątrz organizmu.
Zdrowe jelita u dzieci
Zdrowe jelita u dzieci to priorytet – według szacunków w Polsce na nieswoiste zapalenie jelit choruje ok. 50 000 osób, w tym ok. 12 000 stanowią dzieci. Liczby te mogą być zaniżone, a niestety ciągle wzrastają.
Objawy zaburzeń mikroflory jelitowej u dzieci:
- bóle brzucha
- biegunki
- zaparcia
- parcie na kał
- zmienna konsystencja wypróżnień
- wzdęcia
- niestrawności
- krew w kale
- nudności
- osłabienie organizmu
- wymioty
Nieprawidłowości flory bakteryjnej jelit mogą prowadzić do zespołu jelita drażliwego lub przewlekłych chorób zapalnych układu pokarmowego (wrzodziejące zapalenie jelit, choroba Leśniewskiego-Crohna). Zaburzenie flory bakteryjnej (dysbioza) to dysproporcje składu, ilości i funkcjonowania mikroflory jelitowej.
Przyczynami zaburzeń mikroflory jelitowej są czynniki genetyczne (jeśli jedno z rodziców lub dziadków cierpi na choroby jelit, prawdopobieństwo wystąpienia choroby u dziecka sięga 40 proc.).
Czynniki immunologiczne to kolejna przyczyna zaburzeń mikroflory jelitowej. Organizm odczytuje własne komórki jako obce i zaczyna je niszczyć. Cytokiny, czyli substancje odpowiadające za rozwój stanów zapalnych, w tym zapalenia jelita, wydzielane są w nadmiernych ilościach, a to przynosi więcej szkody niż pożytku. Schorzenia autoimmunologiczne to między innymi: choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, astma, egzemy czy choróby układu pokarmowego. Jeśli ktoś w rodzinie cierpiał na choroby autoimmunologiczne, ryzyko ich wystąpienia jest większe.
Ostatnią przyczyną zaburzeń mikroflory jelitowej (mikrobiomu) są czynniki środowiskowe i powiązane z nimi czynniki psychologiczne. Szkodliwe nawyki, takie jak zła dieta, pełna przetworzonych produktów i cukru, oraz brak ruchu i stres, doprowadzają do zaburzenia homeostazy. Przewlekły stres dodatkowo nasila objawy, a czasem bywa jednym z ważniejszych powodów wystąpienia choroby.
Dziecko dużo łatwiej przeziębia się ze względu na duże skupiska ludzi, w którym się znajduje oraz fakt, że jego układ immunologiczny kształtuje się aż do ok. 12. roku życia. Przy kolejnym zetknięciu z tym samym patogenem organizm dziecka automatycznie wykrywa obce antygeny i coraz lepiej sobie z nimi radzi. Tak tworzy się układ odpornościowy. Zanim jednak to się stanie, flora jelitowa dziecka jest wystawiona na długą próbę.
Chcąc zadbać o zdrową florę jelitową (mikrobiom) dzieci, warto wprowadzić dobre nawyki i zmienić tryb życia dziecka:
- jeść lekkostrawne i bogate w błonnik posiłki, w tym dużo warzyw i owoców (warzywa najlepiej gotować lub piec)
- podawać dziecku mięso (źródło białka) przyrządzone na parze lub gotowane
- posiłki mielić lub rozdrabniać, aby nie podrażniały jelit
- unikać warzyw wzdymających (bób, fasola, brokuł)
- uprawiać sport
- uzupełniać pożądane bakterie Lactobacillus
- ograniczyć stres
- zadbać o równowagę psychiczną i samopoczucie malca
- w przypadku nasilonych biegunek: jeść sucharki i pić jak największe ilości wody mineralnej
Zdrowe jelita dorosłego
Zdrowa flora jelitowa dorosłego wiąże się z prawidłowymi nawykami.
Źródłem zaburzeń flory jelitowej są:
- antybiotykoterapia, która wyjaławia florę bakteryjną jelit, redukując również pożądane bakterie
- niezdrowe jedzenie (przetworzony pokarm, konswerwanty, produkty zakwaszające oraz czerwone mięso)
- brak ruchu
- przewlekły stres
- choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca, problemy
- choroby nowotworowe
- ciąża
- nadużywanie alkoholu oraz leków i branie narkotyków
Utrzymanie zdrowej flory jelitowej dorosłego polega na wprowadzeniu podobnych nawyków, jak u dzieci oraz dostarczaniu odpowiedniej ilości Lactobacillus i Bifidobacterium. Ważne jest uszczelnienie jelita pożądanymi bakteriami, aby patogeny nie mogły się w nich rozwinąć. Lactobacillus adherują do ścianek jelit, rozmnażają się i blokują dostęp toksynom.
Kobiety w ciąży są szczególnie narażone na infekcje i spadek odporności. Zwłaszcza pierwszy trymestr ciąży może obfitować pojawieniem się w jelitach większej ilości szkodliwych bakterii i zarazków.
Ważne jest zlikwidowanie stanu zapalnego i wprowadzenie chorób układu pokarmowego w remisję. Uda się to osiągnąć dzięki diecie, uzupełnianiu pożądanych bakterii oraz aktywnemu trybowi życia.
Zdrowa flora jelitowa u seniorów
Zdrowa flora jelitowa u seniorów nie jest powszechnym zjawiskiem. Wynika to z osłabionego organizmu, podupadającej odporności i przyjmowania wielu różnych lekarstw i antybiotyków. Starsi ludzie często narzekają na bóle brzucha, biegunki, wymioty, patologiczne objawy w kale.
Zdrową florą jelit mogą pochwalić się seniorzy, którzy przygotowują zdrowe posiłki oraz uprawiają aktywność fizyczną.
Nawyki, które wzmacniają florę bakteryjną seniorów:
- jedzenie nieprzetworzonych produktów, najlepiej przygotowywanych we własnym domu,
- jedzenie lekkostrawnych posiłków, w dużej mierze roślinnych (błonnik pokarmowy),
- jedzenie dużej ilości gotowanych i pieczonych warzyw,
- jedzenie kwaśnych owoców, zwłaszcza tych bogatych w witaminę C, jak czarna porzeczka, maliny, jeżyny, brzoskwinie, czarne jagody, jagody goji, physalis (miechunka). Spośród warzyw najwięcej witaminy C ma nać pietruszki oraz papryka,
- włączenie do diety jogurtów, kefirów (pożądane dla jelit bakterie) – starsza osoba może je jeść, ponieważ są to fermentowane źródła białka, w których laktoza jest rozkładana do cukrów prostych. Kefiry i jogurty są więc rozwiązaniem również dla osób z nietolerancją cukru mlecznego,
- jedzenie kiszonek,
- jedzenie owsianki,
- picie naparów z ziół,
- unikanie kawy i kofeiny,
- unikanie słodyczy i słodzonych soków.
Ważne jest dokładne rozdrabnianie i mielenie pokarmów z racji wrażliwego żołądka oraz flory bakteryjnej.
Zachowanie zdrowej flory jelitowej seniora to również uzupełnianie dobroczynnych bakterii Lactobacillus I Bifidobacterium, które wraz z upływem lat zanikają. Kluczem do zdrowia jest spokojny tryb życia oraz odnalezienie swojego miejsca. Może to być zabawa z wnukami, nauka w Uniwersytecie Trzeciego Wieku czy też hobby, na przykład leśne spacery.
Wszystkie zalecenia warto skonsultować z lekarzem.