Kalprotektyna to białko produkowane przez monocyty, granulocyty obojętnochłonne, komórki nabłonka płaskiego i makrofagi podczas procesów zapalnych. Należy ona do biomarkerów, ponieważ jej podniesiony poziom świadczy o toczącym się w przewodzie pokarmowym zakażeniu. Kalprotektyna wiąże wapń lub cynk. Ma właściwości bakteriobójcze, gdyż hamuje zależne od cynku bakteryjne metaloproteiny. Ogranicza przyleganie patogennych bakterii do ścianek jelita, zmniejszając ich wzrost. Przyczynia się do migracji neutrofilów do skupiska stanu zapalnego i podnosi ich możliwość fagocytowania.
Kiedy wykonać badanie?
Kalprotektyna w kale świadczy o procesie zapalnym w przewodzie pokarmowym. Dlatego badanie przeprowadza się do oceny aktywności nieswoistego zapalenia jelit, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz choroby Leśniowskiego-Crohna. W przypadku występowania tych chorób stężenie jest znacznie wyższe niż przy czynnościowych chorobach jelit. Wskazaniem do wykonania badania jest zespół jelita drażliwego i inne choroby zapalne jelit. Test taki jest również doskonałym sposobem na kontrolowanie stanu zdrowia po zabiegu usunięcia polipów jelita grubego. Wskazaniem do jego przeprowadzenia jest także podejrzenie lub monitorowanie już rozpoznanych, nieswoistych zapaleń jelit. Bóle brzucha, nawracające biegunki lub utrata apetytu powinny skłonić do przeprowadzenia testu. Badanie przydatne jest nawet w celach stomatologicznych, gdyż może odzwierciedlać toczący się proces zapalenia przyzębia.
Badanie
Skutecznym i wystarczającym sposobem na postawienie prawidłowej diagnozy jest badanie kału. Kalprotektyna wykryta w odchodach za jego pomocą niweluje konieczność wykonania kolonoskopii. Jest to zabieg nieinwazyjny i chociaż nie jest refundowany przez NFZ, jego cena nie jest wysoka. Wystarczy pobrać próbkę kału i przesłać ją do laboratorium. Pacjent sam pobiera materiał do badania. Jałowy pojemnik ze szpatułką należy kupić w aptece, a następnie pobrać próbki z różnych miejsc stolca. Nie potrzeba do tego specjalnego zamrażania na czas transportu, co zmniejsza koszty. W ciągu 2 tygodni pacjent otrzymuje wyniki. Na podstawie objawów chorobowych i wyników badania lekarz podejmuje decyzję o metodach leczenia.
Interpretacja wyników
Jak już wspomniano, o procesie zapalnym toczącym się w przewodzie pokarmowym świadczy obecna w kale kalprotektyna. Test pozwala na wykluczenie lub potwierdzenie stanu zapalnego. Na podstawie wyników lekarz podejmie decyzję, czy konieczna jest dalsza diagnostyka.
- Kalprotektyna poniżej 50 µg/g oznacza wynik w granicach normy, wyklucza on istnienie procesu zapalnego.
- Kalprotektyna od 50 do 150 µg/g wskazuje na infekcję, konieczna jest dalsza diagnostyka, powtórzenie testu i monitorowanie stanu pacjenta
- Kalprotektyna powyżej 150 µg/g wskazuje na toczący się w organizmie proces zapalny wymagający pilnej, szerszej diagnostyki. Konieczna może być kolonoskopia, RTG, badania laboratoryjne.
Podczas wielu, różnych stanów zapalnych w kale pojawia się kalprotektyna. Normy pozwalają na wykluczenie nieswoistego zapalenia jelit, jednak interpretację wyników należy powierzyć lekarzowi. Podwyższony wynik może wystąpić w przypadku nowotworów jelita grubego, ale jego przyczyną bywa również zapalenie trzustki, alergia pokarmowa, zapalenie płuc, schorzenia reumatoidalne, czy marskość wątroby. Może to być również efekt przyjmowania niektórych leków albo – na przykładu u dzieci – spożycia surowego mleka krowiego. Nie należy samodzielnie interpretować wyników testu.
Kolonoskopia czy badanie poziomu kalprotektyny?
Kolonoskopia jest miarodajna w przypadku licznych chorób jelit. Jest ona jednak inwazyjna i często połączona z pobraniem wycinka do dalszej diagnostyki. To nie tylko badanie nieprzyjemne i krępujące, ale również bardzo bolesne, jeżeli nie wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym. Wymaga też odpowiednich przygotowań. Test na kalprotektynę w wielu przypadkach pozwala na uniknięcie kolonoskopii. Na podstawie jego wyników lekarz może zdecydować o dalszym postępowaniu diagnostycznym. Badanie kalprotektyny jest nieinwazyjne i nie niesie z sobą ryzyka powikłań.
Badanie stężenia kalprotektyny u dzieci
Nieinwazyjne badanie to duże ułatwienie w przypadku diagnozowania dzieci. Dlatego ustalenie poziomu kalprotektyny jest najczęściej badaniem pierwszego wyboru i często pozwala na zmniejszenie ilości koniecznych testów. Jednak u małych pacjentów normy są trochę inne niż u dorosłych. Dzieci do około 4 roku życia mają podniesiony poziom kalprotektyny, wynikający z niedojrzałości śluzówki jelit i słabo rozbudowanej flory bakteryjnej. W przypadku chorób, takich jak np.: Leśniowskiego-Crohna test ten pozwala na zmniejszenie ilości badań endoskopowych i monitorowanie skuteczności leczenia. Na jego podstawie lekarz może precyzyjniej dobrać leki i ocenić skuteczność terapii.
Określenie wysokości stężenia kalprotektyny znalazło zastosowanie w szybkim diagnozowaniu ostrych biegunek u dzieci. Te na podłożu bakteryjnym dają wyższy wynik od biegunek wirusowych. Dzięki temu można łatwo odróżnić przyczynę pojawienia się choroby. Ma to ogromne znaczenie w leczeniu małych dzieci, dla których biegunka jest dużym ryzykiem. Wyniki można uzyskać szybciej niż badania na posiew, a to pozwala na wcześniejsze wdrożenie leczenia.